روح اله هراتي- همزمان با گراميداشت روز جهاني صنايع دستي و هفته صنايع دستي در ايران، پنجمين دورهمي سراي فرهنگ و رسانه استان گلستان با همکاری اداره کل میراث فرهنگی، گردشگري و صنايع دستي در خانه اميرلطيفي یکی از خانه های تاریخی محله نعلبندان گرگان برگزار شد تا اهالي فرهنگ، قلم و رسانه با یکی دیگر از داشته های فرهنگی زادگاه خود آشنا شوند.
محدوده قدیمی شهر گرگان پر است از ساختمان‌ها و خانه‌های قدیمی و با شکوه که برخی نیز در سالهای اخیر به بهترین شکل مرمت و بازسازی شده‌اند و خانه لطیفی یکی از این بناهای جان گرفته است. چند سالی‌ست که در این عمارت تاریخی موزه صنایع دستی گرگان برپا شده و گردشگران زیادی از آن دیدن می‌کنند.
عمارت امیر لطیفی گرگان در بافت سنتی و قدیمی شهر یعنی خیابان امام خمینی، کوچه لاله ۱۱ قرار گرفته و دسترسی خوبی به دیگر دیدنی‌های تاریخی و معماری گرگان دارد.
روح الله هراتی از اعضای هیئت مدیره تشکل سرای فرهنگ و رسانه گلستان در اين دورهمي گفت: آنچه كه جامعه از فقدانش رنج مي برد، فضاي گفت و گو و ديالوگ است، كمتر با هم حرف ميزنيم كمتر همديگر را مي شنويم و كمتر همديگر را مي بينيم. اگرچه گفت و گو خوب است اما اجراي اين گفت و گو با پند ونصيحت و توصيه ، اتفاق نمي افتد.
وي اضافه كرد: اجراي گفت و گو به زيرساخت هاي ارتباطي سخت افزاري و نرم افزاري نياز دارد و براي رسيدن به همنشيني با هم، فراهم بودن این زيرساخت هاي امری اجتناب ناپذیر است.
وي افزود: سراي فرهنگ و رسانه اگر هيچ كار هم تا به امروز نكرده باشد در حداقل ترين شكل ممكن، فضا و امكاني ايجاد كرده است تا ارتباط بين اهالي فرهنگ و رسانه شكل بگيرد و ديدارهايي تازه شود و از محل این دیدارها و دورهمی ها، ديالوگ و گفت و گو شكل بگيرد.
عضو هيئت رئيسه سراي فرهنگ و رسانه استان گلستان ادامه داد: این تشکل از آغاز فعالیت خود تلاش كرد در اين پنج دورهمي يا نشست سراغ افرادي از جنس فرهنگ و هنر و قلم و رسانه برود و آنها را با هر نوع ايده، گرايش و نگاه مختلف سياسي كنار هم بنشاند. وی يادآور شد: اگر توانسته باشيم در حد همبن پنج برنامه اجرا شده حداقل همين يك گام که ایجاد فضای دیالوگ و گفت و گو است را انجام داده باشيم می توان امیدوار بود به هدفي كه يك تشكل فرهنگي مي تواند داشته باشد رسيد ايم.
معاون صنایع دستی اداره کل میراث فرهنگی، گردشگري و صنايع دستي استان گلستان نيز در اين دورهمي با اشاره به ظرفیت های صنایع دستی استان گفت: از ویژگی های صنایع دستی این است که هنرمندان مواد اولیه کار خود را از محل زندگی خود تهیه و نیاز ندارند برای تهیه آن به جاهای دیگر بروند.
مريم حاجي ابراهيمي اظهار داشت: هنرمند صنایع دستی به کارگاه های آنچنانی برای کار خود نیاز ندارد بلکه در گوشته اتاق محل زندگی خودش می تواند محصولش را تولید کند.
وي افزود: در حال حاضر در استان گلستان بیش از 80 رشته صنایع دستی فعالیت دارند که 34 رشته آن خواستگاهش استان خود ماست. از جمله سوزن دوزی ترکمن، زیورآلات ترکمن، پلاس بافی، نمد مالی و همچنین هم استانی های کتولی ما صنایع دستی خود را دارند و ابرایشم بافی که استان ما ظرفیت آن را دارند که به قطب ابریشم بافی تبدیل شود.
حاجی ابراهیمی افزود: در حال حاضر در استان گلستان بیش از 80 رشته صنایع دستی فعالیت دارند که 34 رشته آن خواستگاهش استان خود ماست. از جمله سوزن دوزی ترکمن، زیورآلات ترکمن، پلاس بافی، نمد مالی و همچنین هم استانی های کتولی ما صنایع دستی خود را دارند و ابرایشم بافی که استان ما ظرفیت آن را دارند که به قطب ابریشم بافی تبدیل شود.
وی اضافه کرد: در استان ما دو شهر ملی داریم شهر گنبد شهر ملی فرش ترکمن و علی آباد کتول شهر ملی نوار بافی هستند، و 4 روستای استان نیز در بخش صنایع دستی ثبت ملی شدند روستای تنگلی در بخش مرزی داشلی برون گنبدکاووس در رشته سوزن دوزی ترکمن، روستای سیاه رودبار علی‌آبادکتول در رشته‌های مختلف صنایع دستی، روستاهای شاهکوه و زیارت گرگان در رشته‌های سوزن دوزی و جاجیم بافی. این فعالیت ها با هدف معرفی صنایع دستی استان انجام می گیرد و برای فراگیری آن همه بخش ها باید کمک کنند و همین جا از شهرداری و شورای اسلامی شهر گرگان هم تقاضا داریم به منظور آشنایی بیشتر مردم با صنایع دستی المان های از این رشته ها ساخته و در نقاط مختلف شهر مخصوصا محل تردد گردشگران نصب شود که خوشبختانه برخی از شهرهای استان این کار را انجام دادند.
وي با اشاره به اينكه باید تلاش شود صنایع دستی هم چون گذشته به خانه ها و زندگی مردم برگردد، اضافه کرد: تلاش داریم که صنایع دستی ما دارای مهر اصالت شوند تا با کیفیت بخشی به آن بتوانند اعتماد مردم را بیشتر جلب کنند و در طی سالهای اخیر 89 محصول استان ما مهر اصالت ملی و 12 محصول مهر اصالت بین المللی دریافت کرده اند و در حال حاضر از سوزن دوزی، جاجیم بافی و پارچه بافی ما در برخی کشورهای اروپایی برای الگو مد لباس مورد استفاده قرار می گیرد
معاون صنايع ستي اداره كل ميراث فرهنگي، گردشگري و صنايع دستي استان گلستان تايد كرد: حمايت از هنر دست هنرمندان بومي به بايد ” زندگي مردم تبديل شود و اگر اين امر محقق شود چرخش اقتصادي در اين هنر صنعت دوچندان خواهد شد.
مدیر موزه صنایع دستی گرگان نيز در اين دورهمي گفت: صنایع‌دستی به‌ویژه در استان گلستان به‌شدت فرآیندی بوم‌آورد است؛ هنر- صنعتی که از جغرافیای پیرامونی محل زیست هر جامعه بهره می‌گیرد و بر اساس تجربه‌هایی که در میان اقوام نهادینه‌شده است فرآوری می‌شود.
جعفر خاندوزي اضافه كرد: صنایع‌دستی این استان را می‌توان همان‌گونه که از جنوب تا شمال آن حرکت می‌کنیم از آثار ساخته‌شده از صنایع‌دستی چوبی همچون ظروف چوبی تا جلگه که محل تولید نساجی سنتی است تا قالی‌های ترکمن مشاهده کرد و در واقع محصولات صنایع‌دستی گلستان، نخستین تجربه‌های زیسته هنرمندان این استان را به تصویر می‌کشد؛ به این معنا که واقعیت‌های اجتماعی را در مکانیسم‌های گوناگون پدیده‌های اجتماعی برای ما بیان می‌کند. هنرمندان گلستانی به‌مثابه نمایندگان واقعی اقوام، به امر شناخته‌شده، جنبه‌ای ناشناخته و غریب می‌بخشند، زیرا دست به آشنایی‌زدایی پدیده‌ای عادی می‌زنند.
وي ادامه داد: ضروری است که بانک نقوش استان گلستان در اولین فرصت ممکن ایجاد شود تا نقوش استان گلستان که نمود و یادگار تجربه‌های هنرمندان صنایع‌دستی است ثبت شود و نیز در امر پژوهش‌های حوزه صنایع‌دستی استان با تحلیل این نقوش به تجربه‌های زیسته‌ی انسان گلستانی در روزگارانِ رفته دست‌یافت و نیز به بسط و گسترش زبان و ادبیات صنایع‌دستی این استان یاری رساند.
مسئول موزه صنایع‌دستی استان گلستان همچنين يادآور شد: خانه امیرلطیفی گرگان روزی محل سکونت مهدی خان ساعد لشکر معروف به مهدی خان مَلِک آخرین حاکمی بود که گرگان در دوره‌ی قاجار به خودش دید.
جعفر خاندوزی اضافه كرد: حیاط خانه، حوض و باغچه‌ها همگی مستطیلی‌شکل هستند. در سه ضلع حیاط، ساختمان‌هایی با پنجره‌های چوبی و شیشه‌های رنگی دیده می‌شود، اما عمارت اصلی در ضلع شمالی قرار گرفته است.
وي ادامه داد: این خانه سردابه و حوض‌خانه دارد و درون آن بادگیر طراحی شده است كه درواقع زیر زمین عمارت است که از طاقچه‌ها و حوض آن برای نگهداری خوراکی‌ها هم استفاده می‌شده است.
در بخش اصلی عمارت اين خانه، اتاق‌های سه‌دری برای استراحت خدمه یا اتاق خواب اهالی خانه درنظر گرفته شده و اتاق پنج‌دری در نقش مهمان‌خانه بوده است. فضاهای خدماتی دیگر -مانند مطبخ- نیز در این بنا وجود دارد. این خانه شمالی، جنوبی است. از این‌‌رو، بخشی از اتاق‌ها تابستان‌نشین و برخی دیگر زمستان‌نشین هستند.
خانه لطیفی از سال ۱۳۸۹ پس از تملک آن توسط میراث فرهنگی و مرمت آن به موزه صنایع دستی تبدیل شد. در کرسی‌خانه‌ی موزه، اتاق نشیمن سنتی خانه‌های گرگان شبیه‌سازی شده است تا بازدیدکنندگان بتوانند با یک خانواده گرگانی هم‌ذات پنداری کنند. عروسک‌ها در ابعاد واقعی ساخته شده‌اند و شب یلدای خانواده‌ی گرگانی را به گردشگران نشان می‌دهند.
مریم منصوری کارشناس صنايع دستي و مسئول ثبت آثار استان گلستان در اين نشست گفت: تاکنون هزار اثر در اين استان ثبت ملی شده است که 102 اثر آن در حوزه میراث ناملموس است.
وي افزود: باتوجه به ظرفیت كم نظير استان در حوزه صنایع دستی از سال 1389 موزه صنایع دستی گرگان به عنوان تنها موزه صنایع دستی استان راه اندازی شد.
وی افزود: طبقه اول موزه دارای ۳ اتاق سه دری است که به همدیگر راه دارند در این بخش چندین غرفه قرار گرفته اند که صنایع دستی مختلفی از شهرهای استان گلستان مثل علی آباد کتول، صحرای ترکمن، روستای شاهکوه، قزاق محله، رامیان و روستای زیارت را به نمایش گذاشته اند.
وي گفت: در طبقه بالاي موزه نيز با قرار دادن المان های سنتی مثل چرخ نخ ریسی، پوشاک و زیورآلات، ظروف و اشیا مربوط به دوران قاجار و همچنین مجسمه ها یا عروسک هایی در ابعاد واقعی مشاغل سنتی را بازسازی شده اند که از جمله ها آن ها می توان به مسگری، نخ ریسی، آهنگری، قالی بافی، پنبه زنی و حصیربافی اشاره داشت. در ادامه اين دورهمي، اهالي فرهنگ، رسانه و قلم، هنرمندان صنايع دستي و مديران شهري از موزه صنایع دستی گرگان بازدید کردند.
درباره نویسنده خبر
