۷ مهر ۱۴۰۴
*سید محسن حسینی – همه ساله و چندین بار در هرسال ، با بارش شدید باران که عمدتا ناشی از اثرات تغییرات اقلیمی بوده و با روند فعلی دستکاری انسان در اتمسفر – با افزایش گازهای گلخانه ای – در حال تشدید است ، شاهد ایجاد روانابهای مزاحم و یا خطرناک در معابر شهری استان هستیم.
از دلایل اصلی این امر ، صرفنظر از شدت و مدت بارش ، سطح عایق زیاد در شهرهای استان است که در اثر آن نفوذ آب به آبخوانهای زیر زمینی به شدت کاهش مییابد و نتیجه آن افزایش چند برابری رواناب ناشی از بارندگی در مقایسه با اراضی طبیعی است.
افزایش رواناب در شهرها مشکلاتی را برای شهروندان به وجود میآورد که اختلال در رفت و آمد و آبگرفتگی معابر ، واحدهای اداری ، مسکونی و تجاری از جمله آنهاست و در زمان شدت بارندگی نیز با تبدیل خیابانها به مسیر سیلاب ، عملا خسارتهای زیادی به شهرها و شهروندان وارد میشود.
برای پیشگیری از این خسارتها، معمولا طراحان شهری در زمان تهیه طرحهای توسعه و عمران شهری ، به ابعاد جداول هدایت و دفع آبهای سطحی توجه کرده و سعی میکنند شبکه زهکشی شهری را با سطح مقطع بالاتر طراحی و اجرا نمایند که این خود موجب افزایش هزینههای شهری شده و در مواردی نیز امکان اجرا با محدودیت مواجه است.
علاوه بر مقدار جریان آب سطحی در زمان بارندگی ، کیفیت آن نیز مورد توجه است. رواناب جاری شده در محدوده شهری با توجه به انواع آلایندهها در مسیر خود ، همراه خود مقدار زیادی آلودگی حمل میکند و این آب آلوده نهایتا به اراضی و رودخانهها راه مییابد و موجب تخریب محیطزیست میشود.
استان گلستان دارای ۳۶ شهر و جمعیت شهرنشین بالغ بر ۱.۲ میلیون نفر است . شهرهای استان به دلیل نزدیکی به هم ، بر شهرها و روستاهای پاییندست خود هم اثر میگذارند و در زمان وقوع بارش ، در مدت زمان کمی، رواناب با دبی بالا در معابر شهری به راه افتاده و مشکلات زیادی را به وجود میآورد.
یکی از راهکارهای حل و یا تخفیف این مشکل ، کاهش رواناب از مبدا و یا از نیمههای راه است ، که یکی از حلقه های زنجیره #مدیریت_یکپارچه_منابع_آب به شمار می رود . مبنای این راهکار این است که قبل از اینکه رواناب جاری شود و یا در نیمه راه خود ، به نحوی حذف شده و به رواناب سطحی تبدیل نشود.
در این راستا پیشنهادهایی چند برای متولیان شهرسازی استان و نیز شهرداران محترم ارائه میشود که امید است مورد توجه قرار گیرد. این راهکارها نه تنها از مشکلات روانابهای شهری میکاهد، بلکه به اهداف دیگری مانند تغذیه سفرههای زیرزمینی و کاهش آلودگی منابع آب نیز توجه دارد که رسیدن به اهداف #مدیریت_یکپارچه_منابع_آب را تسهیل می کند.
۱ – سطوح وسیعی از محدوده شهرها متعلق به فضای اشغال شده توسط بام واحدهای اداری ، مسکونی ، آموزشی و تجاری است . هدایت آب باران خارج شده از ناودان ها و ذخیره در مخازن به منظور آبیاری فضاهای سبز و مصارف دیگر از روشهای کاهش رواناب شهری است. نمونههایی از این روش در استان گلستان تحت عنوان «لاری» قدمت طولانی دارد.
۲ – تبدیل پوشش غیرقابل نفوذ حیاط واحدهای مسکونی ، اداری ، آموزشی و تجاری ، به پازلهای نفوذپذیر و یا سنگریزههای مناسب ، کاهش رواناب را به دنبال دارد.
۳ – حفر چاههای جاذب رواناب ناشی از بارندگی در مجتمعهای تجاری ، آموزشی ، مسکونی و اداری ، موجب می شود آب باران به جای روان شدن ، در این چاهها به دام افتاده و آبخوانها را تغذیه کند . رعایت مسائل ایمنی در حفر و نگهداری این چاهها ضروری است.
۴ – پیادهروها نیز سطوح غیرقابل نفوذی هستند که روانابی با جریان بالا تولید میکنند . شیببندی پیادهرو برای هدایت رواناب جاری شده، به فضای سبز موجود در آنها، از راهکارهای کاهش رواناب شهری به شمار میآید. همچنین کاهش سطوح نفوذ ناپذیر پیادهروها ، با استفاده از پازل خشکه کار که بر روی بستری از ماسهبادی فرش میشود و بین هر دو قطعه ، فضایی خالی وجود دارد که با ماسه و یا پوشش گیاهی پر میشود و به آب اجازه میدهد به جای روان شدن، از خلال سطح مفروش نفوذ کند ، راهکار دیگری در کاهش رواناب به شمار میرود.
۵ – سطح خیابانها تا ۲۵ درصد از سطوح غیرقابل نفوذ محدوده شهری را تشکیل میدهد که منبع بزرگی از سیلابها را در سطح شهر به وجود میآورد. با اصلاحات هندسی در خیابانها از جمله آن که بلوارهای وسط خیابان و فضای سبز کنار خیابان پایینتر از سطح خیابان ساخته شوند، بخشی از روانابهای سطحی به این سطوح هدایتشده و نفوذ مییابد و مانع از انباشته شدن سیلابها شده و در آبیاری فضای سبز نیز صرفهجویی به عمل میآید.
*کارشناس مسایل آب
درباره نویسنده خبر
